Jerzy Walczyk: Od kilku lat stowarzyszenie "Forum 4 Czerwca", zajmuje się problemami starzejącego się społeczeństwa. Ostatnio kładziecie nacisk na znaczenia słowa godność.

Magdalena Małgorzata Skrzydlewska, trenerka równościowa, autorka projektów na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji osób starszych: Język używany w komunikacji z osobami starszymi, który ma znamiona protekcjonalnej lub dyskryminującej komunikacji, często narusza godność osób w starszym wieku. W naszych działaniach edukacyjnych staramy się nauczyć jak reagować na taki rodzaj komunikacji, a tym samym, jak bronić prawa do godności, podstawowego prawo człowieka.

Czy to oznacza, że osoby starsze nie reagują na zachowania odbierające im godność?

- Osoby z niską samoocenę często nie wierzą, że zasługują na godne traktowanie. Doświadczana przez lata krytyka, marginalizowanie czy negatywne doświadczenia ze strony otoczenia niszczą poczucie ich własnej wartości, prowadzą do przekonania, że co się dzieje, jest w jakiś sposób "zasłużone". W takiej sytuacji walka o godność wydaje się niemożliwa, bo wewnętrznie czują, że nie są jej warci. Często za brakiem reakcji stoi strach przed konsekwencjami.

Jakimi konsekwencjami?

- To najczęściej obawa przed konfliktem i konfrontacją. Unikanie jest gwarantem spokoju, jeżeli cierpi nawet na tym godność. Ludzie boją się też utraty relacji z otoczeniem oraz statusu miłej osoby. Inną konsekwencją może być odrzucenie lub izolacja. Nikt nie chce mieć przypiętej łatki kogoś "innego" lub "problematycznego". Świadomość konsekwencji może powodować strach, który może paraliżować i sprawiać, że łatwiej jest znosić niegodne traktowanie, niż ryzykować pogorszenie sytuacji. Przyzwyczajenie do protekcjonalnego traktowania z powodu wieku może stać się normą i można nawet nie zauważać, kiedy godność jest naruszana.

Czyli takie osoby rezygnują z dobrostanu psychicznego, dla tzw. świętego spokoju?

- Przeżyte traumy, takie jak przemoc, bo dyskryminująca komunikacja jest miękką formą przemocy, długotrwałe doświadczanie poniżania, mogą prowadzić do wyuczonej bezradności. Po wielokrotnym doświadczaniu sytuacji, w których walka była bezskuteczna lub prowadziła do jeszcze gorszych konsekwencji, można się nauczyć, przyzwyczaić, że najlepszą strategią jest bierność i poddanie się. Mechanizmy obronne ukształtowane w przeszłości mogą automatycznie blokować impuls do walki o godność.

Co można zrobić, aby godność stała się warta działania?

- Prowadzimy działania edukacyjne, na które zapraszamy osoby starsze oraz wolontariuszy, którzy na co dzień pracują z osobami starszymi. Grupy między pokoleniowe na warsztatach mają możliwość do opowiadania i uważnego słuchania siebie nawzajem, bez przerywania i oceniania. Od ludzi pracujących z osobami starszymi często słyszymy, że za protekcjonalną komunikacją z osobami starszymi stoi troska, chęć pomocy, że intencje są dobre. I to prawda, ale z drugiej strony od osób starszych słyszymy, że czują się traktowane jak dzieci. Wszyscy wiedzą, czego potrzebują, jak powinni żyć i co jest dla nich najlepsze. Osobom starszym takie warsztaty pozwalają na ustalenie granic i sposobu, jak komunikować się z innym. Po prostu takie zajęcia pozwalają zrozumieć, że osoby starsze mają prawo do stawiania granic, a w swoim życiu mają prawo do sprawczości na własnych warunkach.

Wzmacnianie poczucia tożsamości osób starszych, ich sprawczości oraz tworzenie warunków do samorealizacji prowadzi do podnoszenia ich samooceny i samoakceptacji. To przełoży się na społeczną aktywność, ciekawość ludzi i świata. Takie osoby będą umiały chronić swoją godność, będą czuć się równoprawnymi obywatelami.

Czyli zawsze traktujmy osoby starsze jak…

- ... jak osoby dorosłe, a nie jak dzieci. Przede wszystkim rozmawiajmy z osobami starszymi jak z dorosłymi, a nie jak z dziećmi. Szanujmy godność osób starszych. 

Godność osób starszych to nie tylko prawo do szacunku, ale też do samostanowienia, do bycia traktowanym z uwagą i zrozumieniem, bez uprzedzeń i protekcjonalizmu. To także dostęp do opieki zdrowotnej, bezpieczeństwa socjalnego oraz aktywnego udziału w życiu społecznym, jeśli tylko mają na to ochotę. 

Prawdziwe człowieczeństwo poznaje się po tym, jak traktujemy najsłabszych, a godność starszego człowieka to jeden z najprostszych, a zarazem najważniejszych sprawdzianów naszej kultury i wrażliwości.

Projekt "Język, godność, starość - dobre praktyki" finansowany jest ze środków Narodowego Instytutu Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich "Nowefio".

Źródło: Szanujmy godność osób starszych. Nie rozmawiajmy z nimi jak z dziećmi  GW  25.05.2025 r.